"Ο σπιούνος" είναι το 10ο από τα 24 μονόπρακτα που περιλαμβάνονται στο "Τρόμος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ", ένα βιβλίο που έγραψε ο Μπέρτοτ Μπρεχτ αυτοεξόριστος από το ναζιστικό καθεστώς της χώρας του, μεταξύ των ετών 1935 - 1939, όταν ακόμη η φρίκη του ναζισμού δεν είχε φανερωθεί σ'όλο της το μεγαλείο. Στο έργο αυτό ο συγγραφέας προσπάθησε να απομυθοποιήσει το μιλιταριστικό πνεύμα και την προπαγάνδα της φυλετικής υπεροχής στη χώρα του, που με μαθηματική ακρίβεια προετοίμαζαν το έδαφος για ένα νέο πόλεμο.
Στο συγκεκριμένο μονόπρακτο ο Μπρεχτ ασχολείται με τις κοινωνικές σχέσεις, την κρίση στην οικογένεια και την αγωγή των νέων ανθρώπων υπό τη σκιά ενός καταπιεστικού εξωτερικού περιβάλλοντος και μιας ψυχολογικής απομόνωσης.
Σκηνικό και σημαντικά σημεία: το έργο εκτυλίσσεται στον κλειστό και φαινομενικά ελεγχόμενο χώρο ενός δωματίου, όπου δεν υπάρχει δράση, αφού όλα συμβαίνουν εκτός σπιτιού και φτάνουν μέσα στο σπίτι με την εφιαλτική παρουσία των Μ.Μ.Ε.
Ο Μπρεχτ στήνει το σκηνικό του στο επίκεντρο της αστικής συνείδησης: σε μια οικογένεια καθηγητών, οπαδών της αστικής δημοκρατίας, που προφανώς πιστεύει στον κυρίαρχο ρόλο της επικοινωνίας και του μηνύματος για τη βελτίωση της κοινωνίας (στο σπίτι υπάρχει ραδιόφωνο, κυκλοφορούν εφημερίδες και το τηλέφωνο χρησιμοποιείται συχνά. Το πρόβλημα δημιουργείται όταν ο πομπός αποκτά τον ολοκληρωτικό έλεγχο του μηνύματος και το υπονομεύει συστηματικά. Οι ήρωες προσπαθούν να αντιδράσουν με το να μη σηκώνουν πάντα το τηλέφωνο, με το να ελέγχουν την ανάγνωση των εφημερίδων για λογαριασμό του παιδιού τους, με το να κλείνουν το ραδιόφωνο. Αποτέλεσμα; Φοβίες, αποκλεισμός, παρερμηνεία σημάτων, που οδηγούν σε πλήρη παρανόηση μεταξύ του ζευγαριού και του παιδιού.
Σημαντικό επίσης κομμάτι του έργου είναι η αποδιοργάνωση του του προσωπικού ελεύθερου λόγου, η κρίση του προσωπικού λόγου και η απουσία ουσιαστικού διαλόγου (ο οποίος εξαρτάται από εξωτερικά ερεθίσματα, τηλέφωνο, εφημερίδα, παρουσία τρίτων), κάτι που δείχνει μόνο σπασμωδικές αντιδράσεις και όχι ουσιαστική επικοινωνία. Οι πρωταγωνιστές μάλιστα προσπαθούν να απαλλαγούν στο μεγαλύτερο μέρος του έργου από τις συνέπειες των λόγων τους, αποφορτίζοντας τα λόγια τους από κάθε ιδεολογική και συναισθηματική βαρύτητα. Τα λόγια αποκαλύπτουν ενοχή, σκοπιμότητα και φοβίες.
Ο Μπρεχτ επίσης θίγει το ζήτημα της αγωγής των παιδιών και των υποχρεώσεων των γονιών απέναντι στο σημαντικό αυτό θέμα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση οι γονείς δείχνοντας ίσως υπερβολική εμπιστοσύνη στην αστική κοινωνία και στο σύστημα και στην οργάνωσή του ή ίσως κυνηγώντας και την καριέρα τους δεν έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ηθική καλλιέργεια και τη μόρφωση του παιδιού τους. Έτσι η χιτλερική προπαγάνδα έδρασε πολύ αποτελεσματικά με τις οργανώσεις νεολαίας και την καλοσχεδιασμένη προπαγάνδα, που περιελάμβανε μεταξύ άλλων και τον έλεγχο όσων διαδραματίζονταν μέσα στην οικογένεια αλλά και την κατάδοση δικών τους ανθρώπων (εξ ου και ο τίτλος "σπιούνος").
[Για τις μεθόδους που χρησιμοποιούσε η γερμανική προπαγάνδα για να προσελκύσει τους νέους είναι πολύ κατατοπιστική η ανάρτηση στη σελίδα http://tvxs.gr/news/taksidia-sto-xrono/eikonografimena-paidika-biblia-kai-propaganda-sti-germania-toy-xitler)]
Μήνυμα έργου:
Ο Μπρεχτ στέλνει το μήνυμα ότι ο σύγχρονος αστός είναι παγιδευμένος από τους ίδιους θεσμούς που έστησε για να τον προστατεύσουν. Είναι λοιπόν σήμερα ανοχύρωτος και χωρίς έξοδο διαφυγής, διότι έγινε ως πολίτης παθητικός, χωρίς καμιά συμμετοχή σε όσα τον αφορούν.
Αυτό πιστεύω πως θα ήθελε ο Μπρεχτ να σκεφτούν οι αναγνώστες του έργου του ή οι θεατές των παραστάσεων των έργων του. Εξάλλου στόχος του δεν ήταν η αριστοτελική συναισθηματική μέθεξη του θεατή στα πάθη των ηρώων, αλλά η διαρκής κριτική επεξεργασία των λεγομένων και ο συνεχής προβληματισμός που πηγάζει από αυτά.
Δείτε παρακάτω μια από τις πολλές προσπάθειες θεατρικής απόδοσης του μονόπρακτου:
Δείτε παρακάτω μια από τις πολλές προσπάθειες θεατρικής απόδοσης του μονόπρακτου:
Ακούστε το και από το "Ασώματο θέατρο", ραδιοφωνικά, μαζί με άλλα αποσπάσματα από το "Τρόμος και Αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ" (Ο σπιούνος είναι το πρώτο που ακούγεται):
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου