Νόμοι - ποινές - θανατική ποινή

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΝΟΜΩΝ - ΠΟΙΝΩΝ

Προϋποθέσεις για τη λειτουργικότητα των νόμων:

• Η λειτουργικότητα των νόμων διασφαλίζεται, όταν οι ίδιοι μπορούν να πείθουν για την αναγκαιότητα της ύπαρξής τους και για το περιεχόμενο τους.

• Βασικό μέλημα η θέσπισή τους με τρόπο αδιάβλητο, που δεν αφήνει περιθώρια για αμφισβήτηση του στόχου για τον οποίο θεσπίστηκαν.

• Επιβάλλεται να επιτρέπουν την αντιπαράθεση και την κριτική διαφοροποίηση των πολιτών από αυτούς μέσω των προσφυγών στα ανώτατα όργανα του κράτους.

• Ένας νόμος είναι αναποτελεσματικός, όταν το περιεχόμενο του δεν είναι σύγχρονο με τις αντιλήψεις της εποχής και τις κοινωνικές προσδοκίες.

• Αν ο στόχος είναι η κοινωνική συνύπαρξη, τότε επιβάλλεται η αμεροληψία. Οι νόμοι θα ήταν καλό να προσαρμόζονται στην κοινή βούληση και όχι να εξυπηρετούν επιμέρους συμφέροντα.

• Οι νόμοι απορρίπτονται από την λογική, όταν δεν χαλιναγωγούν και δεν ελέγχουν ουσιαστικά, όταν δίνουν με ευχέρεια άφεση. Όταν είναι υπερβολικά ελαστικοί δεν πείθουν, δεν παραδειγματίζουν και δεν προλαμβάνουν.

• Αντίθετα με τα παραπάνω είναι ανώφελο να λειτουργούν οι νόμοι με αποκλειστικό σκοπό την τιμωρία και την εκδίκηση. Απώτερος στόχος τους πρέπει να είναι ο σωφρονισμός και η πρόληψη των αδικημάτων.

• Οι νόμοι είναι φορείς αξιών που ενεργοποιούν και ερεθίζουν την συνείδηση και την πείθουν να ακολουθεί τις βασικές αρχές του ανθρωπισμού, χωρίς να είναι απαραίτητη η επιβολή τους με δυναμικά μέσα.

• Η περιφρούρηση των δικαιωμάτων και της ομαλότητας απαιτεί επαγρύπνηση από πλευράς των πολιτών προς το περιεχόμενο των νόμων. Ταυτόχρονα χρειάζεται υπευθυνότητα από πλευράς νομοθετών, ώστε να ελαχιστοποιούνται οι περιπτώσεις βίαιης αντιπαράθεσης μεταξύ τους.

• Η νομοθεσία πρέπει να στηρίζεται στη γνώση και ν’ αποτελεί παράγωγο της παιδείας.

• Η αποτελεσματικότητα των νόμων επιτυγχάνεται, όταν οι νομοθέτες αποφασίζουν με κριτήριο τα ανθρώπινα δικαιώματα (ζωής, ελευθερίας, περιουσίας, εργασίας, πρόνοιας κ.τ.λ.).

• Η δημοκρατία θεωρείται βασική προϋπόθεση για τη διαμόρφωση δίκαιης και αξιόλογης νομοθεσίας, αφού δύναται να συμπεριλάβει όλες τις αξίες και τις αρχές που προαναφέρθηκαν.

Το δύσκολο έργο του νομοθέτη:

• Κάθε πολίτης διαθέτει ξεχωριστή προσωπικότητα και επίπεδο πνευματικότητας διαφορετικά από τους άλλους και κατά συνέπεια εκλαμβάνει και επεξεργάζεται διαφορετικά το περιεχόμενο των νόμων.

•  Κανένας δεν μπορεί να διεκδικήσει το αλάθητο. Έτσι, και οι νομοθέτες μπορεί να δρουν κάποτε μεροληπτικά, κάνοντας ανεπιτυχή εκτίμηση των συνθηκών ή ακόμα και παρασυρόμενοι από συμφέροντα κάθε είδους μπορεί να φανούν μεροληπτικοί.

• Το πιο πάνω στοιχείο γίνεται εμφανές, καθώς οι προσδοκίες και οι επιθυμίες του συνόλου δεν εντοπίζονται εύκολα και χρειάζεται επίπονη προσπάθεια για την διερεύνησή τους.

• Τα συμφέροντα και οι επιδιώξεις των μελών μιας κοινωνίας δεν ταυτίζονται, επομένως είναι αδύνατο οι νομοθέτες να αντεπεξέρχονται στο αίτημα όλων για την ικανοποίηση πολλαπλών και διαφορετικών επιδιώξεων και προσδοκιών.

• Οι ρυθμοί της κοινωνικής εξέλιξης είναι έντονοι και ταχείς. Το νέο συνεχώς ανταγωνίζεται το παλιό. Οι απαιτήσεις κάθε εποχής πολλαπλασιάζονται, η μεταβολή συνεπάγεται τη συχνή αλλαγή των αντιλήψεων. Είναι λοιπόν φυσικό ορισμένοι νόμοι να ανατρέπονται και να αμφισβητείται η ισχύς τους ώσπου να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα.

• Συχνά μέσα στην κοινωνία υπάρχουν ανταγωνισμοί συμφερόντων, που οδηγούν και πάλι στην αμφισβήτηση κάποιων σχετικών νόμων που δεν θεωρούνται γενικά αποδεκτοί.

ΠΟΙΝΗ

 Ποινή: είναι η τιμωρία που επιβάλλεται στο άτομο για κάποια παράβαση ή αξιόποινη πράξη, με στόχο το σωφρονισμό του και την αποκατάσταση της κοινωνικής δικαιοσύνης.

                Αίτια παραβατικής συμπεριφοράς:

1.  Τα συμφέροντα  
2. Η αντικοινωνική φύση ορισμένων ανθρώπων            
3. Η έλλειψη παιδείας

4. Οι άδικοι και ελαστικοί νόμοι που δεν προστατεύουν τα δικαιώματα όλων των πολιτών (εξαγορά δικαστών / προστασία συμφερόντων)

5. Τα Μ. Μ. Ε που προβάλλουν συχνά σκηνές βίας και εγκληματικότητας

          Θετικά αποτελέσματα από την επιβολή ποινών:

α. Συνετίζει τον παραβάτη (συνειδητοποιεί την παράβαση / τον αποτρέπει από τη διάπραξη ανάλογων εγκλημάτων

β. Συμβάλλει στη μετάνοια και βοηθά στην επανένταξη του δράστη, μετά από αυτοέλεγχο και αυτοκριτική

γ. Αποβλέπει στην ηθική βελτίωση του παραβάτη

δ. Στοχεύει στο σωφρονισμό και όχι στην εκδίκηση

ε. Προστατεύει την κοινωνία από κάθε παραβατική συμπεριφορά

στ. Συγκρατεί τους υπόλοιπους από μελλοντικές παραβατικές συμπεριφορές

ζ.  Εξασφαλίζει την έννομη τάξη και τη γαλήνη

η.  Ικανοποιείται το κοινό αίσθημα

θ.  Λειτουργεί η δημοκρατία, αφού εξασφαλίζεται η ζωή και η περιουσία των πολιτών

            Αρνητικά αποτελέσματα:

α. Ο δράστης νιώθει ταπεινωμένος και αντιδρά βίαια και εκδικητικά

β. Σε περίπτωση επιβολής άδικης ποινής, ο δράστης νιώθει μίσος προς την κοινωνία / αν η ποινή είναι επιεικής η ποινή, αποθρασύνεται

γ. Τα κυκλώματα που δρουν στις φυλακές, η διακίνηση ναρκωτικών κλπ. κάνουν τους φυλακισμένους χειρότερους απ’ ότι πριν τον εγκλεισμό τους. 

  Προϋποθέσεις για την αποτελεσματικότητα των ποινών:

1. Βελτίωση του σωφρονιστικού συστήματος με παροχή παιδείας με τη συνδρομή ψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών / οργάνωση επιμορφωτικών σεμιναρίων και γενικά δραστηριοτήτων που θα βοηθήσουν τους παραβάτες να στραφούν σε δημιουργικές ασχολίες

2. Εξασφάλιση ανθρώπινων συνθηκών διαβίωσης στα σωφρονιστικά καταστήματα / προστασία των κρατούμενων από τα Μ.Μ.Ε
3. Διαχωρισμός των κρατουμένων ανάλογα με το είδος των παραπτωμάτων

4. Επιβολή δίκαιης ποινής που στοχεύει στο σωφρονισμό, όχι στην εξόντωση

5. Η ποινή να αποβλέπει στην ασφάλεια των πολιτών και στην προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων, των αδυνάτων από τις αυθαιρεσίες των δυνατών

6. Αγωγή από την οικογένεια και το σχολείο, ώστε ο άνθρωπος να μάθει από μικρή ηλικία να σέβεται από νωρίς  τους συνανθρώπους του

7. Σωστή λειτουργία της Δημοκρατίας/ περιορισμός κοινωνικών ανισοτήτων / κοινωνική δικαιοσύνη, αναστολή παραβατικής συμπεριφοράς

8. Μέριμνα από την πολιτεία για την επανένταξη των αποφυλακισμένων  

•  Το πρόβλημα της κατάργησης της θανατικής ποινής απασχολεί σήμερα τις περισσότερες δυτικές κοινωνίες. Η διαμάχη για το ζήτημα έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις στις Η. Π. Α, όπου πολλές πολιτείες εφαρμόζουν τη θανατική ποινή. Στην Ελλάδα η θανατική ποινή καταργήθηκε επισήμως δια νόμου το 1993, όμως η τελευταία θανατική ποινή εκτελέστηκε το 1973.(Στις 05 Ιανουαρίου του 1972, ο 27χρονος ηλεκτρολόγος Βασίλειος Λυμπέρης , καταδικάστηκε σε θάνατο για τη δολοφονία της γυναίκας, της πεθεράς και των δύο παιδιών του).

  Επιχειρήματα υπέρ της επιβολής της θανατικής καταδίκης:

•  Αποτρέπει από την τέλεση αδικημάτων και παραδειγματίζει, αφού ο δράστης θα σκεφτεί πριν από το αδίκημα πολύ περισσότερο, φοβούμενος την αυστηρή τιμωρία. Έτσι μειώνεται η εγκληματικότητα.

•  Ενισχύει το αίσθημα ασφάλειας του πολίτη, αφού ο πολίτης νιώθει ότι το κράτος τον προστατεύει, ενισχύοντας παράλληλα και το κύρος της πολιτείας που δείχνει ότι λαμβάνει σθεναρά μέτρα κατά του εγκλήματος.

•  Ικανοποιεί το περί δικαίου αίσθημα, γιατί δίνεται η εντύπωση ότι ο δράστης έπαθε ό,τι και ο ίδιος έπραξε (στην περίπτωση φόνου)

•  Δικαιώνει τους συγγενείς των θυμάτων ηθικά, ανακουφίζοντάς τους ψυχολογικά

•  Είναι η μόνη επιλογή για αμετανόητους εγκληματίες που δεν πρόκειται να σωφρονιστούν

Επιχειρήματα υπέρ της κατάργησης της θανατικής ποινής:

• Αντιβαίνει στη χριστιανική (θρησκευτική) ηθική που πρεσβεύει την ιερότητα της ανθρώπινης ζωής, την αντίληψη ότι μόνο ο θεός δίνει τη ζωή και μόνον ο θεός μπορεί να την αφαιρέσει.

• Προσβάλλει τους δημοκρατικούς θεσμούς, αφού παραβιάζει βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, όπως αυτό της ανθρώπινης ζωής και αξιοπρέπειας, με δεδομένο ότι αποκτηνώνει και αυτούς που εμπλέκονται στη διαδικασία της, αλλά και αποτελεί ψυχολογικό και σωματικό βασανισμό του δράστη, αφού αντίθετα από τη φύση γνωρίζει πότε θα πεθάνει και από την άλλη τα μέσα θανάτωσης (ηλεκτρική καρέκλα, αέρια, θανατηφόρες ενέσεις) δε δρουν ούτε ανώδυνα, ούτε ακαριαία

• Αποτελεί πράξη εκδίκησης και όχι σωφρονισμού, αφού δε δίνει την ευκαιρία στο δράστη να μεταμελήσει, άρα αντιτίθεται στα σύγχρονα ποινικά συστήματα.

• Στηρίζει την αυθαιρεσία της κρατικής εξουσίας, στην περίπτωση κυρίως αυταρχικών καθεστώτων, όπου με την πρόφαση της δημόσιας ασφάλειας εξοντώνονται πολιτικοί αντίπαλοι.

• Δίνει το «κακό» παράδειγμα, αφού προσπαθεί να πατάξει τη βία με βία.

• Δίνει την εσφαλμένη εντύπωση ότι λαμβάνονται σθεναρά μέτρα κατά της εγκληματικότητας, ενώ στην πραγματικότητα δε δίνει λύση  στο πρόβλημα, αφού και σε χώρες όπου ισχύει η θανατική ποινή δε μειώθηκε η εγκληματικότητα, και γίνεται αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης κυρίως σε προεκλογικές περιόδους από πολιτικούς που συχνά προσπαθούν να καλύψουν την αδυναμία τους να αντιμετωπίσουν τα πρωταρχικά αίτια της εγκληματικότητας, όπως την κοινωνική αδικία.

• Δεν υπάρχει δυνατότητα επανόρθωσης σε περίπτωση δικαστικής πλάνης.

• Αποτελεί πράξη χωρίς νόημα, αφού πολλά ειδεχθή εγκλήματα διαπράττονται από ψυχασθενείς ή άτομα σε κατάσταση έντονης συναισθηματικής διέγερσης, χωρίς δηλ. την παρέμβαση της λογικής.

                 


Συμπέρασμα: 
Σήμερα με αφορμή τη διαμάχη για την επιβολή ή την κατάργηση της θανατικής ποινής οι συζητήσεις έχουν φουντώσει. Οι πιο νηφάλιοι πάντως συμφωνούν ότι η θανατική ποινή πρέπει να καταργηθεί κυρίως γιατί αποτελεί προσβολή για τον πολιτισμό και παραβιάζει βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, επιβάλλεται επιλεκτικά σε μειονεκτικά κοινωνικά στρώματα, όπως φτωχούς, μετανάστες, περιθωριακές ομάδες. Στις περιπτώσεις ειδεχθών εγκλημάτων η ισόβια κάθειρξη επαρκεί.

• Εκείνο που πρωτίστως απαιτείται είναι η έμφαση στην πρόληψη της παραβατικής συμπεριφοράς και η εξάλειψη των κοινωνικών αδικιών που οδηγούν στο έγκλημα.